ویژگی های رییس دولت ، از منظر امام علی (ع)

 اگر بخواهیم در نگاهی اجمالی ، معیارهای مبنایی تشیّع برای رییس دولت اسلامی را پیدا کنیم ، بی گمان بایستی فرمایشات معصومین(ع) به ویژه امام علی (علیه السلام) را بررسی نماییم. و در این میان اگر نامه امیر المؤمنین (ع) به مالک اشتر را پروتکل و اساسنامه حکومت اسلامی بنامیم ، سخن گزافی نگفته ایم.

زمانی که حضرت ، مالک را والی مصر قرار می دهد ، در نامه ای گویا ، نه برای فرمانروای جدید مصر ، بلکه برای کلّ آنانی که در هر برهه ای از تاریخ بخواهند ، کارگزاری دولت اسلامی را عهده دار شوند ، هدف تشکیل دولت اسلامی، چارچوب ، وظایف و پس زمینۀ همۀ برنامه ریزی های خرد و کلان دولت را صریح و روشن بیان می نمایند، تا ضمن انجام دادن وظیفه الهی خویش، روش حکومت داری شیعه را نیز تبیین نموده باشند.

و آنچه در این برهه حسّاس منتهی به انتخابات ریاست جمهوری ، مدّ نظر نگارنده است ، نه شرح فرازهایی از این نامه مهمّ – که کار فقها و علمای اعلام ماست – بلکه مداقّه در معیارهای مدّ نظر امام علی(علیه السلام) برای رییس دولت اسلامی می باشد . و این ملاحظه از دو منظر بایستی رصد گردد ، یکی تطابق معیارهای شخص کاندیداها با مبانی احصایی و دیگری شعارها و شگردهای معرّفی برنامه های کاندیداها ، که آیا شعارهایی صرفاً جهت جلب آرای مردمی و پیدا کردن محبوبیّت بیان می شوند و یا واقعا دغدغه تشکیل دولتی با معیارهای تشیّع مدّ نظر است؟؟ چرا که گاها غیر از شعار عمومی و کلیشه ای ولایت مداری ، آنچه در برنامه های اقتصادی ، فرهنگی و اجتماعی و…. ارایه می گردد ، شکاف عمیقی با مبانی حکومت ولایی احساس می شود.

سخن کوتاه نموده و ترجمه فرازهای اولیّه نامه امام علی (علیه السلام) به مالک را مرور می کنیم :

بسْمِ اَللَّهِ اَلرَّحْمَنِ اَلرَّحِیمِ . هَذَا مَا أَمَرَ بِهِ عَبْدُ اَللَّهِ عَلِیٌّ أَمِیرُ اَلْمُؤْمِنِینَ مَالِکَ بْنَ اَلْحَارِثِ اَلْأَشْتَرَ فِی عَهْدِهِ إِلَیْهِ حِینَ وَلاَّهُ مِصْرَ ، جِبَایَهَ خَرَاجِهَا وَ جِهَادَ عَدُوِّهَا وَ اِسْتِصْلاَحَ أَهْلِهَا وَ عِمَارَهَ بِلاَدِهَا . این فرمانى است از بنده خدا ، على امیر المؤمنین ،به مالک بن الحارث الاشتر.

در پیمانى که با او مى ‏نهد ، هنگامى که او را فرمانروایى مصر داد تا : خراج آنجا را گرد آورد و با دشمنانش پیکار کند ، زمینه طلب اصلاح مردم فراهم شود و شهرهایش را آباد سازد .

تذکر نکته آغازین این اساسنامه دولت اسلامی – که باز نه کار ماست و نیاز به شرح توسط علمای اخلاق دارد – اینکه حضرت بیان می کند علّت جواز نوشتن این نامه ، به جهت عبدِ الله بودن اوست که خداوند چنین اجازه ای به او داده که امیرالمؤمنین بشود و دستورالعمل حکومت داری اسلامی را صادر بکند. عبودیت الله هست که انسان را به این جایگاه می رساند نه مشخصّه دیگری . اما به قول دوستان طلبه مان ، شاهد مثال ما ف این فراز نامه است که وظایف دولت اسلامی را تیتر وار معیین می کند.

1- جمع آوری مالیات و یا به قول امروزی ها، کسب درآمدهای عمومی

2- جهاد با دشمنان و یا به قول امروزی ها ، داشتن سیستم دفاعی

3- آماده کردن زمینه اصلاح امّت اسلامی

4- آباد کردن شهرها و یا عمران و شهرسازی

با اندکی دقّت در تکالیف چهارگانه شمرده شده ، به وضوح دیده می شود که سه وظیفه کسب درآمد و جنگ و دفاع و عمران آبادانی ، به نوعی وجه مشترک همه دولت ها و حکومت های اسلامی و غیر اسلامی است. به بیان دیگر این سه وظیفه را هم رییس جمهور آمریکا انجام می دهد و هم رییس دولت ژاپن و هم رییس جمهور ایران . اما وجه تمایز یک دولت شیعی اسلامی که تحت ولایت فقیه ، انجام وظیفه می کند، با سایر دولت ها و حکومت های سکولار یا غیر دینی ، در آماده کردن زمینه اصلاح امّت اسلامی است که تکلیف اصلی دولت اسلامی نیز به شمار می رود ، چرا که در بینش سیاسی توحیدی ، هدف از آفرینش انسان و جهان ، تربیت توحیدی و آمادگی برای رسیدن به ولایت الله می باشد.

به بیان دیگر ، انسان در این چند روزۀ زودگذر دنیا برای کسب آمادگی پذیرش و لقاء ربّ خود درنگی خواهد کرد و نه امر دیگری ، البته دشمنان بشریّت از آغاز تاریخ، همواره این هدف را به حاشیه رانده و با آن به مبارزه پرداخته اند. و از دیگر آیات و روایات و شرح شارحین معزّز نامه امام (ع) به مالک، به دست می آید که در حکومت اسلامی ، هر اقدامی از طرف دولت و ملّت باید وسیله ای برای اصلی ترین هدف و وظیفه که همان اصلاح امّت اسلامی است ، باشد. یعنی هرکار اقتصادی و عمرانی و دفاعی به خودی خود -بازبه قول دوستان طلبه مان – موضوعیّت ندارد ، و اگر وسیله و مقدّمه ای برای تربیت فطری توحیدی اهل بلاد باشد ، ممدوح است وگرنه ای بسا مانع رشد و تعالی انسان هم خواهد بود.

جالب اینکه عبارت به کار رفته برای اصلاح در نامه امام علی (علیه السلام) در باب “استفعال” استفاده شده است، که نشان گر معنی طلب و درخواست می باشد ، یعنی اقدامات و مقدّمه چینی های دولت اسلامی بایست به گونه ای لطیف و حساب شده جلو برود ، که اهل جامعه ، با رشد و تعالی و برطرف شدن موانع، خودشان درخواست اصلاح داشته باشند. مخلص کلام اینکه ویژگی های کسی که در خود توانایی عهدار شدن مسؤلیّت بسیار خطیر ریاست جمهوری دولت اسلامی را می بیند ، باید به گونه ای باشد که به مسایل اقتصادی ، دفاعی ، عمرانی و …. به عنوان هدف و نجات دهنده جامعه از بحران نگاه نکند ، بلکه همه آنها را وسیله ای برای آماده نمودن اجرای فرامین اسلامی و قوانین الهی بداند ، تا جامعه اسلامی تحت حکومت ولایت فقیه که شعبه ای از ولایت رسول الله است ، به رشد و تعالی معنوی و توحیدی برسد و انشالله جامعه کشش و آمادگی حضور ولیّ معصوم (ع) را پیدا بنماید.

و نکته آخر اینکه به نظر می رسد بزرگواران مدّعی توانایی مسؤلیّت جامعه، بایستی قولاً و عملاً دارای این خصوصیّت باشند . یعنی در مسؤلیّت های قبلی ، سخنرانی ها ، کتاب ها و مقالات ، بیانات و در موضع گیری های متعدد سالهای دور و نزدیک و همچنین در شعارها و تبلیغات خودشان ، نگاه وسیله ای به امور اقتصادی ،دفاعی ، عمرانی و….. داشته باشند و هدف را آماده نمودن زمینه اجرای فرامین الهی توسط مقام عظمای ولایت – که پرچم به دوش ایشان است – بدانند . و خدای نکرده جهت کسب محبوبیّت عمومی و به قول خودشان برای جلب آرای خاکستری ، جای هدف را با وسیله ها عوض نکنند.

و بر ماست که با رصد دقیق و بررسی سوابق ، مواضع قبلی و فعلی، توانمندی ها ، شعارها ، طرفداران و حامیان کاندیداها ، و نیز ملاک قرار دادن معیارهای قبلی بیان شده از طرف مقام معظّم رهبری ، صالحین مطرح شده را شناسایی نموده و منتظر بیانات جدید معظّم له و معیارهای این دوره ریاست جمهوری که توسط ایشان اعلام خواهد شد ، بمانیم تا با تطبیق معیارهای خاصّ این دوره ، از بین افراد صالح شناسایی شده ، اصلح این دوره را به حول و قوّه الهی و با کمک بزرگانمان پیدا و تبلیغ بنماییم .